Bank & Fontein
1938 Herinneringsbank – Spinner bij spinmachine
Inleiding
Het voor de westvleugel gelegen GEDENKTEKEN uit 1938, in de vorm van een ZITBANK, is vervaardigd naar een ontwerp van Brouwer’s Aardewerkfabriek te Leiderdorp en opgetrokken in een sobere expressieve stijl, die invloeden vertoont van de Art Déco. De herinneringsbank was een kado van de Edese burgers aan de directie van ENKA ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van de productie van kunstvezel in Nederland. In juni 1913 werd in Arnhem de eerste in Nederland gemaakte kunstzijde verkocht. Dat gedenkwaardige moment was in 1938 vijfentwintig jaar oud.
De N.V. Brouwer’s Aardewerkfabriek te Leiderdorp was opgericht door keramist en pottenbakker W.C. Brouwer. Hij experimenteerde veel met technieken, kleuren en glazuren en reikte daarbij tot een zeer hoog niveau. Hij was beïnvloed door de Engelse Arts and Crafts-beweging en streefde in zijn ambachtelijk vervaardigde keramische ontwerpen naar eenvoud zonder herkenbare voorstellingen. Zijn sieraardewerk viel bijzonder in de smaak bij de moderne bloemistenstand en Brouwer vond hier een belangrijke afnemer voor de vele door zijn bedrijf vervaardigde bloemenvazen.
Omschrijving
De symmetrisch ontworpen zitbank staat op een in cement gevat grindbed. Een glanzend gelakt houten zitvlak steunt op twee in baksteen opgetrokken pijlertjes, die aan de zichtzijde met keramische afbeeldingen van twee kunstzijde-cones zijn afgedekt. De bank is ingeklemd tussen twee gemetselde zijleuningen, beide afgedekt met zandstenen vormstenen. De zijleuningen worden aan de voorzijde afgesloten met twee markante keramische vazen, lange tijd het handelsmerk van Brouwers fabriek. De cilindervormige vazen, met ingesnoerde onder en (oorspronkelijk) bovenkant, zijn voorzien van ingegrifte abstracte versieringsmotieven. Ze hebben hun bekroning thans verloren. Hoge rugleuning met divers sierkeramiek en in het midden een blauwgroen geglazuurde plaquette met afbeelding van een arbeider uit de ENKA-spinnerij en in hoog-reliëf de tekst “GEGRONDVEST DOOR GENIE / ONTWIKKELD DOOR TECHNIEK”. Onderlangs het rugvlak in hoog-reliëf de tekst “OPGEDRAGEN DOOR EDESCHE BEDRIJVEN EN BELANGSTELLENDEN JUNI 1938”. Signatuur middels ingemetselde keramische gevelsteen in rechter zijleuning waarop in hoog-reliëf de tekst “BROUWER’S AARDEWERK LEIDERDORP”.
Bron Rijksmonumenten
1947 Fontein
Inleiding
Het voor de westvleugel gelegen GEDENKTEKEN, in de vorm van een FONTEIN met waterbak en omringende aanleg, is gebouwd in 1947 in een expressieve stijl met barokke invloeden. De fontein werd bij gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de vestiging te Ede als een cadeau van de Edese bevolking (o.a. de Christelijke Middenstandsvereeniging, Edesche Commerciëlen Club, Vereeniging Voor Vreemdelingenverkeer) aan de directie aangeboden als een erkenning van het grote belang van de fabriek voor de ontwikkeling van de gemeente.
Omschrijving
Voor de situering van de fontein is een locatie gekozen enkele meters vóór en precies op de middenas van de reeds in 1937 geplaatste herinneringsbank. Rechthoekige, betonnen waterbak met vier spuwers. Randen op maaiveldniveau afgezet met groen glazuurde keramische vormstenen. Daaromheen lijsten van respectievelijk klinkers en grindtegels. Aan de voor- en achterzijde van de fontein zijn twee rechte paden aangelegd in gelijke materialen. Zij vormen verbindende elementen met de achtergelegen herinneringsbank en de naar het poortgebouw leidende entreeweg. Midden in de waterbak de symmetrisch ontworpen hoofdfontein op ovaal grondplan, die, bij gevulde waterbak, 1.98 meter boven waterniveau oprijst. Sokkel in fel roodbruin geglazuurde baksteen, op de kopse kanten ingevuld met afwisselend een rij koppen en strekken, en bovenlangs afgedekt met een aantal groen geglazuurde keramische vormstenen.
Centraal in de sokkel aan de voorzijde een plaquette met in hoog-reliëf de tekst:
“AANGEBODEN DOOR DE / BURGERIJ VAN EDE / AAN DE / A.K.U. / BIJ HAAR / ZILVEREN JUBILEUM / JANUARI 1947”.
Bovenstuk bestaande uit een slank pijlertje in baksteen als voornoemd, aan weerszijden bekleed met sierlijk gestileerde vissenkoppen in groen geglazuurd keramiek en bekroond met een gestileerde vaas in dito materiaal met spuwer.
Bron Rijksmonumenten